W biznesie nie ma miejsca na przypadkowe lub nieprzemyślane działania, jeśli firma chce przetrwać na rynku, skutecznie rywalizować z konkurencją i osiągać zyski z prowadzonej działalności. W ocenie bieżącej sytuacji firmy, jej dotychczasowych działań i ich wpływu na kondycję majątkową pomaga analiza finansowa. Jest ona też dobrym punktem wyjścia do planowania finansowego i rozpoznania szans rozwoju firmy w przyszłości. Oba narzędzia, integrując różne dane m.in. z systemów finansowych firmy, ułatwiają  podejmowanie trafnych decyzji oraz mogą zapobiec różnym ryzykom działalności gospodarczej, np. utracie płynności finansowej.

Co jest istotą i celem analizy finansowej firmy? Jakie wnioski można z niej wyciągnąć? Co jest podstawą dobrego planowania finansowego w firmie? Na jakie wskaźniki zwrócić uwagę, planując rozwój firmy? O tym dowiesz się z poniższego artykułu.

Czym jest analiza finansowa? 

Analiza finansowa jest częścią analizy ekonomicznej (analizy działalności przedsiębiorstwa). Na bazie obserwacji poszczególnych obszarów finansów pozwala nam rzetelnie ocenić przeszłą i aktualną kondycję finansowo-majątkową firmy oraz efektywność jej działania. To z kolei umożliwia podejmowanie trafnych decyzji dotyczących np. dalszego rozwoju firmy, planowanych inwestycji czy optymalizacji kosztów. Wszystko po to, by spółka lepiej działała i przynosiła oczekiwane zyski.

– Analiza finansowa firmy ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania. W oparciu o informacje uzyskane dzięki analizie organizacja podejmuje najważniejsze decyzje dotyczące nowych inwestycji, zarządzania biznesem czy oceny efektywności działań. Analizując dane finansowe i wyciągając z nich wnioski, możemy planować przyszłe działania. Stąd taka analiza jest nieocenionym źródłem informacji nie tylko dla zarządów, akcjonariuszy czy udziałowców firmy, ale także banków, firm faktoringowych i leasingowych, a nawet kontrahentów i klientów firmy — wyjaśnia Tomasz Rodak, Dyrektor Sprzedaży w Bibby Financial Services.

Materiały źródłowe analizy finansów

Analiza finansowa przedsiębiorstwa przeprowadzana jest na podstawie ksiąg rachunkowych i sprawozdań finansowych za dany okres. Obejmuje bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych. Na ich podstawie ocenia się m.in. zdolność firmy do generowania zysku, czyli rentowność, wpływ przychodów i kosztów na wynik finansowy lub płynność finansową.

W analizie finansowej można korzystać także z szeregu informacji dodatkowych. W przypadku np. spółek akcyjnych mogą to być zestawienia zmian w kapitale własnym. Dane do analizy można też czerpać  z biznesplanów i kosztorysów, które dają obraz działalności całego przedsiębiorstwa, jak i z materiałów zewnętrznych, czyli analiz rynku, klientów i konkurencji.

Analizowane dane podlegają ocenie, porównaniu i interpretacji zgodnie ze standardami analitycznymi oraz wybranymi modelami. Efektem powinien być aktualny obraz stanu finansowego przedsiębiorstwa, a także szans i zagrożeń płynących z podejmowanych do tej pory działań biznesowych (można to ustalić m.in. na podstawie porównania wyników analizy z poprzedniego okresu rozliczeniowego lub wyników u konkurencji).

Rodzaje analizy finansowej ze względu na metodologię 

Ze względu na rodzaj stosowanej metodologii analizę dzieli się najczęściej na analizę wstępną sprawozdań finansowych oraz analizę wskaźnikową.

    1. Wstępna analiza sprawozdań finansowych 

Analiza wstępna sprawozdań finansowych dostarcza nam podstawowych informacji na temat struktury i dynamiki finansowej danej firmy. Na analizę wstępną składa się analiza pionowa oraz analiza pozioma. 

• Analiza pionowa (struktury) - pozwala sprawdzić, jaki jest udział poszczególnych składników bilansu w sumie bilansowej. Za jej pomocą sprawdzimy, jaki był udział aktywów trwałych, a jaki aktywów obrotowych we wszystkich aktywach przedsiębiorstwa. To samo dotyczy pasywów i udziału w nich kapitału własnego oraz zobowiązań i rezerw na zobowiązania. Ponadto za pomocą analizy pionowej można ustalić udział poszczególnych przychodów oraz kosztów w rachunku zysków i strat. Tak otrzymamy kompletny obraz struktury finansów firmy. 

• Analiza pozioma (dynamiki) – dzięki niej możliwe jest sprawdzenie tego, w jaki sposób na przestrzeni badanego czasu zmieniały się wartości poszczególnych pozycji. 

     2. Wskaźnikowa analiza sprawozdań finansowych 

Jest poszerzeniem analizy wstępnej. Umożliwia różnorodne analizy porównawcze wybranych wskaźników oraz analizy trendów badanych zjawisk. Tym samym daje kompletny obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Najczęściej pod uwagę bierze cztery kluczowe wskaźniki, które mogą pokazywać stan finansowy przedsiębiorstwa na dany moment lub w pewnym okresie.

• Wskaźnik rentowności – analiza tego wskaźnika dostarcza nam informacji o zyskowności przedsiębiorstwa. Zazwyczaj w tym zakresie bada się rentowność na sprzedaży, aktywach czy kapitale własnym.

• Wskaźnik płynności – to jeden z najważniejszych wskaźników badanych w firmie. Pokazuje on zdolność firmy do regulowania bieżących zobowiązań. Wyróżnia się przy tym wskaźniki płynności bieżącej, płynności przyspieszonej oraz wskaźnik środków pieniężnych. Najogólniej określa on stosunek między aktywami (czyli majątkiem firmy) a jej zobowiązaniami, czyli płatnościami, np. za kredyt, dostawy towarów. Niski wskaźnik płynności daje sygnał o możliwych problemach z terminową spłatą bieżących zobowiązań.

• Wskaźnik rotacji należności – wskaźnik określa terminowość regulowania własnych zobowiązań oraz ściągania należności. Wskaźnik rotacji należności pokazuje, ile dni średnio firma musiała czekać na spłatę swoich należności. Natomiast wskaźnik rotacji zobowiązań — po ilu średnio dniach spłacała swoje zobowiązania.

• Wskaźnik zadłużenia – pozwala sprawdzić, jaką część finansowania aktywów stanowi udział kapitału obcego. Im większy, tym bardziej zadłużona jest firma. Kapitał obcy to długi przedsiębiorstwa w postaci np. pieniędzy wyłożonych przez pożyczkodawcę, czy pochodzących z kredytu bankowego.

Podział analizy finansowej ze względu na czas 

W tym przypadku wyróżnia się trzy rodzaje analizy. Różni je m.in. zakres badania i cele.

• Analiza wstępna (ex ante) – powinna być przeprowadzana przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań. Daje bowiem obraz tego, czy przedsiębiorstwo jest efektywne i powinno nadal działać. Wykorzystywana jest np. w procesie budżetowania.

• Analiza bieżąca (operatywna) – polega na kontroli procesów biznesowych w firmie. Ten rodzaj analizy ma na celu szybkie wykrycie nieprawidłowości podejmowanych decyzji oraz odchyleń od założonych zadań i ich korygowanie.

• Analiza następcza (ex post) – ocenia rezultaty działań podejmowanych w przeszłości. Dzięki niej można zatem sprawdzić, które z decyzji nie były korzystne dla firmy, a także dlaczego. W konsekwencji możliwe będzie wyciągnięcie odpowiednich wniosków na przyszłość, aby nie popełnić ponownie tego samego błędu. Jest podłożem do opracowywania planów na kolejne okresy.

Komu potrzebna jest analiza finansowa i jak często ją przeprowadzać? 

Analiza finansowa jest źródłem informacji przede wszystkim dla osób zarządzających firmą. Wiedza o rentowność, płynność lub zadłużenie przedsiębiorstwa pozwala na bardziej przemyślane decyzje strategiczne oraz optymalizację pracy i wyników firmy. Służy też kontroli przebiegu procesów biznesowych w stosunku do przyjętych założeń. Dla potencjalnych inwestorów ważne będą stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału oraz ryzyka towarzyszące inwestowaniu kapitału w firmę. Z wyników analizy korzystają instytucje bankowe, które na jej podstawie podejmują decyzje o udzieleniu kredytu. Potencjalni kontrahenci będą chcieli wiedzieć, czy warto nawiązać współpracę, czy spółka spłaca w terminie zaciągnięte zobowiązania?

Jak często przeprowadzać analizę finansową firmy? Zależy to od jej potrzeb, ale najlepszym rozwiązaniem jest regularna ocena finansowa przedsiębiorstwa na podstawie analizy z dłuższego okresu np. kwartału. Niezwykle pomocne jest przy tym zestawienie danych nawet z kilku lat, co pokazuje, w jakim kierunku zmierza przedsiębiorstwo. Warto jednak pamiętać, by nie opierać się wyłącznie na danych pozyskanych z analizy pojedynczych wskaźników, ponieważ nie uwzględniając całości dostępnych informacji, możemy wykreować niepełny, fałszywy obraz sytuacji.

Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie 

Jedno z kluczowych zadań przedsiębiorcy, to określenie, gdzie firma będzie za kilka lat i jakie cele ma osiągnąć? Temu służy planowanie finansowe, które określa sposoby osiągania tych celów i przekłada realne działania biznesowe na określone wyniki finansowe. W ramach planowania bada się wpływ poszczególnych decyzji na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, np. jakie warunki umowy z potencjalnym kontrahentem będą najkorzystniejsze dla firmy, czy wiąże się to ze stratami, czy z zyskami, jakie one będą? Planując nowe inwestycje lub projekty, plan dostarczy informacji o przypuszczalnych kosztach operacji oraz skąd wziąć środki na ich sfinansowanie.

        1. Zalety planowania finansowego 

Dzięki ocenie skutków, jakie różne warianty działań wywierają na realizację strategicznych działań firmy, można wybrać najlepszy dla niej scenariusz rozwoju – taki, w którym nadal osiąga dobre wyniki finansowe, a jej wartość rynkowa rośnie. Plan finansowy ułatwia więc przede wszystkim podejmowanie decyzji biznesowych, gdyż uwzględnia różne propozycje inwestycyjne, idące za tym wybory finansowe oraz ich wpływ na działalność firmy. Tym samym pozwala kontrolować, czy biznes spełnia warunki płynności, rentowności i wypłacalności, których potrzebuje, aby przetrwać w długim okresie. Bez planowania i wyznaczenia celów, firma najczęściej skazana jest na porażkę.

Planowanie w dużej mierze zapobiega też ryzykom finansowym czy innym rodzajom ryzyk, związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jego istotnym elementem jest również kontrolowanie przebiegu procesów gospodarczych. Kolejnym - rozwiązania na wypadek, gdy poczynione na przyszłość założenia okażą się błędne. Trzeba przy tym pamiętać, że zbyt duże planowanie lub zbyt sztywny plan, może utrudnić firmie lepsze dostosowanie się do zmian.

     2. Z czego składa się planowanie finansowe? 

Planowanie finansowe ma za zadanie przełożyć konkretne działania biznesowe w firmie na określone wyniki finansowe i obejmuje szereg różnych elementów.  Taki plan powinien jednak zawierać przede wszystkim wykaz przewidywanych przychodów i kosztów. To tak zwane sprawozdanie finansowe pro forma. Takie zestawienia pomaga projektować przyszłe działania przedsiębiorstwa. Jest sporządzane na podstawie wyników sprzedaży w określonym czasie.

Kolejnym składnikiem planu powinna być prognoza sprzedaży. Przewidywania w tej kwestii są kluczowe dla planowania. Najważniejszym jest określony cel sprzedaży i do niego dostosowuje się pozostałe wartości, np. wskazywanie potencjalnych zysków i strat. Prognoza sprzedaży najczęściej przedstawiana jest jako konkretna wartość, przy uwzględnieniu planowanej stopy wzrostu.

Planowanie finansowe powinno też uwzględniać zmiany w aktywach firmy, a więc przewidywane nakłady kapitałowe. Oznacza to określenie zmian w trwałym majątku przedsiębiorstwa i jego kapitale obrotowym netto. Dobry plan finansowy powinien zawierać także strategie związane z zadłużeniem firmy, bądź wzrostem kapitału wynikającym z obrotu papierami wartościowymi.

Przy realizacji scenariusza określonego w planie finansowym firmy, trzeba wziąć pod uwagę nieoczekiwane zdarzenia, które mogą zmodyfikować wysokość sprzedaży, kosztów, itp. Z tego powodu powinno się zabezpieczyć w planie finansowym pulę pieniędzy na tego typu zdarzenia. Wreszcie dobry plan musi uwzględnić środowisko gospodarcze, w którym firma będzie działać, a więc uwzględnić np. przyszłą stopę procentową.

Faktoring wspomoże rozwój firmy 

Jednym z najczęściej analizowanych obecnie wskaźników jest zapewne płynność finansowa. W wielu firmach mocno zaburzyła ją pandemia COVID-19. - Rosnące koszty działalności i  zapotrzebowanie na nowe inwestycje przy problemach z płynnością to wydatek, którego wiele firm może nie udźwignąć bez zewnętrznego finansowania. Niezwykle atrakcyjny w tej sytuacji może być faktoring, bo zabezpieczając finansowanie bieżące, daje komfort w zakresie planowania inwestycji. Pozyskanie faktoringu jest przy tym zdecydowanie łatwiejsze niż finansowania bankowego, zwłaszcza w przypadku mniejszych firm, które nieustannie borykają się z nieterminowymi płatnościami – wyjaśnia Tomasz Rodak, Dyrektor Sprzedaży w Bibby Financial Services.

Faktoring opiera się na wierzytelnościach, czyli fakturach wystawionych przez firmę, które od razu opłaca faktor, nie czekając na datę ich zapadalności. Co więcej, koszt finansowy faktoringu księguje się nie na bilansie, ale jako koszt działalności, co oznacza, że — w przeciwieństwie do pożyczek — nie wpływa na zdolność kredytową firmy. Tym samym droga po bankowej kredyty na wdrażanie innowacji lub unijne dofinansowanie jest nadal otwarta dla firm korzystających z faktoringu.

Źródła:

Bień W. - Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008,

Gad J. - Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, 2015,

Wędzki D. - Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego według polskiego prawa bilansowego, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.

Encyklopedia PWN