Kapitał obrotowy a płynność finansowa w firmie

Rosnące zatory płatnicze wpływają na płynność finansową przedsiębiorstw. Niezwykle istotne jest w tym wypadku odpowiednie zarządzanie kapitałem obrotowym firmy, zwłaszcza w czasach kryzysu czy zawirowań na rynku. Jeśli firma ma go w wystarczającej wysokości, może nadal funkcjonować i rozwijać się, nawet gdy klienci zalegają ze spłatą. Jeśli go brakuje, zatory płatnicze mogą doprowadzić utraty płynności, a nawet bankructwa. Skąd pozyskać środki na kapitał obrotowy i utrzymanie płynności firmy? Dobrym rozwiązaniem może być faktoring.

Kapitał obrotowy to nic innego, jak środki, którymi dysponuje firma, a które mają pokryć jej codzienne potrzeby. Obejmuje bieżące aktywa, a więc takie, które są w majątku firmy krócej niż rok i którymi firma może obracać. Zalicza się do nich nie tylko środki finansowe, ale m.in. zapasy (materiały, towary), nieuregulowane należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, produkty, półprodukty, papiery wartościowe.

1. Czym jest kapitał obrotowy 

Wyróżnia się dwa typy kapitału obrotowego:

• kapitał obrotowy brutto (inaczej majątek obrotowy), czyli bieżące aktywa firmy, które są używane w celu prowadzenia bieżącej działalności — jak w definicji powyżej;
• kapitał obrotowy netto (zwany również kapitałem pracującym).

To właśnie kapitał obrotowy netto jest kluczowym wskaźnikiem w odniesieniu do płynności finansowej firmy. Jego wartość otrzymamy, odejmując od wartości majątku obrotowego firmy wartość zobowiązań bieżących względem:

• banków, firm leasingowych – np. kredyty krótkoterminowe;
•  systemu finansowania państwa – np. podatki, składki na ubezpieczenie społeczne;
• pracowników – wynagrodzenia;
• dostawców – nieopłacone faktury za zrealizowane dostawy.

Najkrócej mówiąc, jest to więc nadwyżka aktywów obrotowych nad zobowiązania krótkoterminowe jak raty czy wynagrodzenia. I to na nim teraz się skoncentrujemy.

2. Wysokość kapitału obrotowego a płynność finansowa

Kapitał obrotowy netto pomaga określić poziom płynności finansowej przedsiębiorstwa. Jego kwota powinna wystarczyć na pokrycie wszystkich potrzeb przedsiębiorstwa. Im większa wartość kapitału obrotowego zgromadzonego przez firmę, tym mniej zagrożona jest jej płynność finansowa. Jest to więc niejako poduszka bezpieczeństwa, która chroni firmę przed zatorami płatniczymi i utratą płynności finansowej. Dzięki kapitałowi obrotowemu firma ma zabezpieczenie na wypadek niespodziewanych wydarzeń. Może też wolne środki przeznaczać na inwestycje. Z kolei niewspółmiernie niski poziom kapitału zwiększa ryzyko utraty płynności finansowej. Może prowadzić do problemów z zatorami płatniczymi i kryzysu w firmie.

Zasadniczo kapitał obrotowy netto może być:

• dodatni – to sytuacja, w której długoterminowy kapitał jest wyższy niż poziom aktywów trwałych. Oznacza to, że przedsiębiorstwo dobrze sobie radzi i nawet w wyniku niespodziewanych zdarzeń nie dojdzie do problemów z jego wypłacalnością;
•  zerowy – zrównany jest poziom aktywów bieżących i zobowiązań bieżących. Firma ma płynność, ale nie dysponuje żadnym zabezpieczeniem na wypadek pojawienia się niespodziewanych wydatków;
• ujemny – aktywa obrotowe są niższe od zobowiązań krótkoterminowych, co może powodować problemy z bieżącymi płatnościami firmy i grozić utratą płynności. Warto jednak pamiętać, że nie w każdej sytuacji ujemny kapitał obrotowy netto ma jednoznacznie negatywny wydźwięk. Duże firmy mogą sobie pozwolić na ujemny poziom kapitału obrotowego (np. aby dokonać wcześniejszych spłat, co w efekcie przyniesie oszczędności).

Podsumowując, kapitał obrotowy pełni rolę bufora finansowego w przedsiębiorstwie. Jego poziom określa, jak firma jest zabezpieczona na wypadek nieprzewidzianych wydatków czy coraz większych zatorów płatniczych w gospodarce. Brak płynności finansowej jest sygnałem, że firma może mieć problemy z terminowym regulowaniem bieżących zobowiązań. Z tego też powodu odpowiedni poziom kapitału obrotowego jest istotny także dla firmy starającej się o kredyt bądź pożyczkę, bo może przesądzać o możliwości (i kosztach) pozyskania środków na bieżącą działalność firmy.

Odpowiedni poziom kapitału obrotowego przydaje się, gdy firma ma problem ze sprzedażą towarów, klienci zalegają ze spłatą należności lub firma ma problemy z dostawami towarów czy produkcją. Pozwala bowiem regulować zobowiązania krótkoterminowe przy mniejszych niż zwykle środkach finansowych. Dzięki kapitałowi obrotowemu możesz prowadzić działalność bez konieczności wzięcia kredytu. To także zabezpieczenie przed negatywnym skutkiem strat finansowych.

3.   Jak zarządzać kapitałem obrotowym

Jak widać, kapitał obrotowy ma duże znaczenie w prowadzeniu firmy. Należy go często monitorować i odpowiednio nim zarządzać, by utrzymywał się na optymalnym dla firmy poziomie. Strategia zarządzania kapitałem obrotowym sprowadza się zaś do zadbania o równowagę pomiędzy płynnością finansową a zyskami firmy. Obejmuje to:

• środki pieniężne – taką ich ilość, by móc regulować zobowiązania w terminie;
•  zapasy – utrzymanie takiego poziomu, który umożliwi płynną produkcję i wystarczy na wytwarzanie nowych towarów. Liczą się tu także jak najmniejsze koszty magazynowania, transportu i zamówień;
• należności – kontrola terminów płatności;
• dług krótkoterminowy — wybór takiej struktury krótkoterminowych źródeł finansowania, by koszty obsługi długu były jak najniższe.

Utrzymywanie optymalnego poziomu kapitału obrotowego netto umożliwia zachowanie prawidłowych proporcji między tempem wzrostu przedsiębiorstwa, sprzedażą i poziomem majątku obrotowego oraz chroni przed bankructwem.

4.   Strategie zarządzania kapitałem obrotowym

Istnieją trzy strategie zarządzania kapitałem obrotowym, które mają nie dopuścić do utraty płynności finansowej przedsiębiorstwa. Stanowią one kombinacje strategii gospodarowania aktywami bieżącymi i gospodarowania pasywami bieżącymi. Wyszczególniamy je poniżej.

Strategia agresywna 

To taktyka zarządzania aktywami bieżącymi i pasywami bieżącymi, w której chodzi o zachowanie niskiego stanu aktywów obrotowych w stosunku do zobowiązań bieżących. Umożliwia osiąganie dużych zysków, ale przy wysokim poziomie ryzyka. Skutkiem stosowania tej strategii jest obniżenie płynności finansowej lub nawet jej utrata. Zwiększa się za to rentowność firmy.

Strategia agresywna aktywów dąży do ograniczenia płynności aktywów do wartości poniżej 50% wartości całych aktywów. Aby ten model zarządzania okazał się skuteczny, konieczna jest wysoka rentowność aktywów trwałych, dzięki czemu można ograniczyć udział gotówki w aktywach, co umożliwia większe zwroty z kapitału.

W przypadku agresywnej strategii pasywów celem jest maksymalizacja okresowych środków finansowych kosztem kapitału stałego. Oznacza to zachowanie zobowiązań krótkoterminowych na poziomie powyżej 50% wartości pasywów. Wiąże się z niebezpieczeństwem utraty płynności finansowej i podrożeniem kapitału obecnego, ze względu na zwiększenie krańcowego kosztu kapitału. Wynika to z konieczności osiągania stopy zwrotu z kapitału, która wynagrodzi ryzyko utraty płynności finansowej.

Strategia konserwatywna 

Ten rodzaj zarządzania aktywami bieżącymi i pasywami bieżącymi polega na zachowywaniu wysokiego stanu aktywów obrotowych, przy jednoczesnej niskiej wartości zobowiązań bieżących. Daje szansę na zdobycie niskiego zysku przy małym ryzyku. Skutkiem jej stosowania jest zmniejszenie ryzyka niewypłacalności przy jednoczesnym spadku rentowności firmy.

W przypadku aktywów ta strategia polega na utrzymywaniu dużej ilości (ponad 50%) najbardziej płynnych aktywów — krótkoterminowych papierów wartościowych i gotówki. Pozostałą nadwyżkę wykorzystuje się do likwidacji niespodziewanych zobowiązań (jednak tylko w przypadku nieposiadania odpowiedniej kwoty z wpływów operacyjnych). Utrwalanie takiej nadwyżki oznacza więc mniejszy możliwy zysk.

W przypadku pasywów strategia konserwatywna skupia się na zmniejszeniu zobowiązań krótkoterminowych w strukturze zadłużenia firmy do poziomu poniżej 50% wartości pasywów. Często dochodzi do zrezygnowania z zadłużenia długoterminowego na rzecz wykorzystania własnego kapitału.

Konserwatywną strategię pasywów i aktywów zazwyczaj prowadzą firmy, które przeżywają kryzys finansowy lub rozpoczynają działalność.

Strategia umiarkowana 

W strategii umiarkowanej chodzi o utrzymanie stosunkowo wysokiej rentowności firmy, jednocześnie dokładając starań, by zmniejszyć ryzyko niewypłacalności. Jest to rozwiązanie chętnie stosowane przez firmy z branż sezonowych. Aktywa bieżące najczęściej finansuje się z kapitału stałego poza sezonem, a w sezonie korzysta się z zobowiązań i kredytów krótkoterminowych.

To dość bezpieczna taktyka. Ryzyko braku wypłacalności jest niskie, wymaga nieznacznego finansowania kapitałem obcym oraz utrzymuje poziom kapitału obrotowego na niskiej, ale za to istniejącej, wartości płynności finansowej. Daje też umiarkowane zyski.

Jaką strategię wybrać? 

Wybór odpowiedniej strategii powinien być uzależniony od aktualnej koniunktury gospodarczej i popytu oraz podaży. Istotny jest też profil działalności firmy. Nie ma jednego modelu, który sprawdzi się w każdej firmie. Zarządzający firmą muszą zdecydować, jaka stopa zwrotu z kapitału im odpowiada i jakie ryzyko jest z tym związane.

Przedsiębiorstwo znające rynek, klientów i dostawców może zdecydować się na strategię agresywną, która zakłada zarówno duży zysk, jak i duże ryzyko. Z kolei dla firm, które przeżywają kryzys finansowy lub dopiero zaczynają działalność, lepszym wyborem będzie strategia konserwatywna (małe zyski, małe ryzyko).

5.   Zapotrzebowanie firmy na kapitał obrotowy 

Niezależnie od przyjętej taktyki, przedsiębiorstwo może w wyniku różnych okoliczności lub podjętych decyzji biznesowych potrzebować dostępu do zgromadzonego kapitału obrotowego. Takie zapotrzebowanie oblicza się następująco:

zapotrzebowanie = kapitał obrotowy netto — środki pieniężne netto

Zazwyczaj im mniej stabilna sytuacja danej firmy na rynku, tym większe ma ona zapotrzebowanie na kapitał obrotowy. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy:

• należności od klientów wpływają z opóźnieniem lub wydłużane są terminy płatności;
• skrócone są terminy spłat zobowiązań (faktur, rat itp.);
• następuje zwiększenie sprzedaży, co oznacza większe zapotrzebowanie na zapasy; półprodukty oraz same produkty.

Jak najszybciej zwiększyć kapitał obrotowy firmy? Należy:

•  zmniejszyć stan majątku trwałego i upłynnić zbędne lub zużyte środki, ograniczyć inwestycje;
• zwiększyć poziom kapitału stałego, przeznaczając zysk na rozwój;
• zwiększyć kapitały własne, np. emitując akcje;
• zwiększyć poziom zobowiązań długoterminowych.

6.   Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy a faktoring

Co w sytuacji, gdy złe zarządzanie kapitałem obrotowym doprowadziło do tymczasowej utraty płynności finansowej? W firmie pojawia się nagle dziura finansowa, a środki są natychmiast potrzebne do uregulowania płatności z tytułu faktur, na wypłatę wynagrodzeń czy spłatę innych zobowiązań? Warto sięgnąć wtedy po faktoring. To bezpieczne rozwiązanie, które pozwala odzyskać firmom środki zamrożone w wystawionych fakturach. Firma faktoringowa, jak Bibby Financial Services, odkupuje od przedsiębiorcy nieopłacone, nieprzeterminowane faktury i natychmiast przelewa mu należności za nie. Jego kontrahent przekazuje zaś płatności za fakturę w wyznaczonym terminie do firmy faktoringowej.

Korzystanie z usług firm faktoringowych poprawia jej płynność finansową, a jednocześnie nie wpływa na obniżenie zdolności kredytowej firmy, umożliwiając tym samym korzystanie w przyszłości z innych źródeł finansowania, np. kredytów bankowych. Bibby Financial Services oferuje do tego szereg usług dodatkowych jak możliwość przeniesienia ryzyka niewypłacalności kontrahenta na firmę faktoringową, ubezpieczenie należności faktoringowych, czy monitoring wierzytelności. Z pomocą faktoringu można też sfinansować niezbędne zakupy firmowe (faktoring odwrotny).