Dlaczego płynność finansowa firmy jest ważna?

Płynność finansowa pozwala na regulowanie bieżących zobowiązań firmy względem kontrahentów (za dostarczone usługi i towary), pracowników (terminowe wypłaty) czy płatności do ZUS i US. Z drugiej strony umożliwia firmie nowe inwestycje, przez co może się ona dalej rozwijać: wejść na nowe rynki, wprowadzać nowe produkty, usprawnić proces produkcyjny, itp. Płynność finansowa jest czynnikiem równie ważnym, co osiągany przez firmę zysk. Nawet, gdy zysk jest wykazywany, ale przedsiębiorstwo utraciło możliwość spłaty krótkoterminowych zobowiązań, może to prowadzić do ogłoszenia upadłości. Dodatkowo, ponieważ kryterium płynności finansowej pozwala także na ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa, często jest brane pod uwagę przy udzielaniu kredytów przez banki.

6 czynników kształtujących płynność finansową

Do głównych czynników kształtujących płynność finansową należą:

• aktywa bieżące i ich płynność
• długość cyklu operacyjnego
• źródła aktywów, a głównie ich struktura własnościowa (udział kapitału własnego w kapitale ogólnym, poziom zadłużenia przedsiębiorstwa)
• długi czyli udział zobowiązań bieżących w zadłużeniu
• bieżące zobowiązania
• stan zobowiązań - wymagalne, terminowe, przedawnione itd

Wskaźniki płynności finansowej

Monitorowanie płynności finansowej pozwoli uniknąć przykrych niespodzianek w postaci braku kapitału na pilne płatności. Co można zrobić, aby zminimalizować ryzyka płynnościowe? Przede wszystkim na bieżąco analizować sytuację firmy, zarówno po stronie zobowiązań, czyli kosztów, jak i po stronie przychodów i majątku (aktywów). Aby dobrze ocenić i prawidłowo kontrolować płynność finansową firmy, należy skorzystać z trzech wskaźników płynności finansowej:

1. Wskaźnik płynności natychmiastowej (I stopnia)

Wskaźnik ten bywa również nazywany wskaźnikiem płynności gotówkowej. Określa czy firma jest w stanie natychmiast uregulować wszystkie bieżące zobowiązania z posiadanych w przedsiębiorstwie środków pieniężnych, czyli najbardziej płynnych aktywów obrotowych. Wskaźnik płynności natychmiastowej oblicza się dzieląc środki pieniężne przez sumę wszystkich zobowiązań krótkoterminowych. Przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna mieścić się w przedziale 0,1-0,2, co wynika z tego, że tylko kapitał zaangażowany w obrocie generuje zysk a gotówka przetrzymywana w kasie nie pracuje dla firmy. Deficyt środków pieniężnych na koncie nie jest przy tym jednoznaczny z utratą płynności finansowej, bo firma może dobrze zarządzać ściąganiem należności od kontrahentów i w ten sposób zapewniać ciągły przepływ gotówki.

2. Wskaźnik płynności szybkiej (II stopnia)

Wskaźnik płynności szybkiej określa możliwości podmiotu w zakresie pokrycia zobowiązań bieżących, ale aktywami o wyższym stopniu płynności (należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe). W tym celu, z aktywów obrotowych wyłącza się zapasy materiałów, towarów, produkcji w toku oraz wyrobów gotowych, gdyż ich upłynnienie może być znacznie utrudnione.

Aby go obliczyć, należy od sumy aktywów obrotowych odjąć wszystkie zapasy a pozostałą kwotę podzielić przez sumę zobowiązań krótkoterminowych. Akceptowalna wartość tego parametru oscyluje wokół wartości 1 i oznacza bilansowanie się aktywów i zobowiązań bieżących. Zbyt wysoka wartość wskaźnika świadczy o złej strukturze finansowania działalności. W szczególności może to oznaczać nadmiar środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub niepokojąco wysoki poziom należności. Zbyt niski poziom wartości wskaźnika stanowi sygnał zbliżających się kłopotów finansowych, uniemożliwiając tym samym spłatę bieżących zobowiązań. Natomiast wartość znacznie poniżej 1 może sygnalizować narastające problemy z płynnością. Wskazuje ona wtedy, że głównym elementem majątku obrotowego są zapasy, ze swej natury charakteryzujące się niską płynnością. Przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna być większa lub równa 1,0, co oznacza, że podmiot gospodarczy jest w stanie na czas uregulować bieżące zobowiązania - bez konieczności upłynniania rzeczowych aktywów obrotowych.

Spadek wskaźnika płynności szybkiej poniżej wspomnianej wartości świadczy o utracie przez przedsiębiorstwo płynności finansowej. Natomiast zbyt wysoka wartość wskaźnika świadczy najczęściej o gromadzeniu środków pieniężnych i utrzymywaniu znacznego poziomu należności, co też pokazuje na brak nowych inwestycji w firmie. Co ważne, gdy wartość wskaźnika bieżącej płynności jest wysoka, a wartość wskaźnika płynności szybkiej niska - to w przedsiębiorstwie zalegają wysokie stany zapasów, których utrzymanie generuje niepotrzebne koszty.

3. Wskaźnik płynności bieżącej (III stopnia)

Wskaźnik płynności bieżącej umożliwia ocenę, czy zobowiązania, które ma przedsiębiorstwo mogłyby być spłacone dzięki upłynnieniu środków obrotowych. Oblicza się go dzieląc sumę aktywów obrotowych (bieżących) przez sumę zobowiązań bieżących (krótkoterminowych do 12 miesięcy). Aktywa obrotowe to takie, które można szybko spieniężyć. Zaliczane są do nich: zapasy, gotowe wyroby, materiały, należności krótkoterminowe (np. pieniądze, które mają zapłacić klienci, już potwierdzone fakturą lub umową), aktywa finansowe typu udziały lub akcje, środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych przedsiębiorstwa.

Przyjmuje się, że zadowalający poziom tego wskaźnika zawiera się w granicach 1,5-2,0. Czyli kwota aktywów bieżących powinna być około dwa razy większa niż pasywa bieżące. Wtedy można mówić o zachowaniu równowagi finansowej. Niski poziom wskaźnika oznacza, że firma nie posiada zasobów gotówkowych do finansowania bieżących zobowiązań oraz istnieje ryzyko utraty przez nią zdolności do terminowego regulowania zobowiązań. Przedsiębiorstwo w takiej sytuacji musi liczyć się z odmową kredytu ze strony banku. Zbyt wysoki wskaźnik wskazuje, że zbyt wielka część naszych środków ulokowana jest w aktywach obrotowych, a zbyt mała w aktywach trwałych, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność firmy.

Wskaźnik płynności bieżącej należałoby też porównywać z danymi firmy z wcześniejszego okresu. Rosnąca tendencja wskaźnika bieżącej płynności finansowej świadczy o polepszającej się zdolności regulowania zobowiązań krótkoterminowych. Oznacza także poprawę płynności firmy. Przedsiębiorstwa w takiej sytuacji lepiej wykorzystują posiadany majątek obrotowy, spłacając tym samym zobowiązania bieżące na czas.

Kiedy firma traci płynność finansową? Typowe skutki utraty płynności finansowej

Utrata płynności finansowej niesie dla przedsiębiorstwa wiele negatywnych skutków. Jednym z nich jest pogorszenie się jej sytuacji rynkowej w porównaniu do konkurentów, bo utrudnia dostawy oraz sprzedaż czy dystrybucję towarów. Kolejnym jest utrata elastyczności w podejmowaniu decyzji biznesowych, co prowadzi do ograniczenia możliwości rozwoju - jeśli brakuje środków na spłatę zobowiązań, to nie ma ich również na podejmowanie nowych wyzwań. W efekcie prowadzi to do pogorszenia wyników finansowych firmy przez wzrost kosztów operacyjnych oraz spadek sprzedaży. Warto pamiętać, że niska płynność lub jej brak to także strata wizerunkowa i sygnał dla innych uczestników rynku, że niebawem firma może nie być już w stanie regulować swoich bieżących zobowiązań. A to w konsekwencji może prowadzić do jej upadłości.

Jak sprawdzić płynność finansową - sprawdzanie płynności we własnej firmie – wzór

Płynność finansową możemy poznać badając bilans, rachunek zysków i strat, a także rachunek przepływów pieniężnych firmy. Przy jej sprawdzaniu i obliczaniu powinniśmy jednak pamiętać o kilku rzeczach:

• Pomiar płynności finansowej jest możliwy dzięki wskaźnikom finansowym, które obrazują sytuację finansową przedsiębiorstwa na podstawie zestawienia pewnych danych ze sprawozdań finansowych. Ale przez te wskaźniki finansowe możemy - poza samą płynnością finansową - określić również stan środków pieniężnych, zdolność przemiany składników majątku w pieniądz oraz możliwość pokrycia nimi zobowiązań przedsiębiorstwa.
• Płynność finansową można rozpatrywać w ujęciu statycznym lub dynamicznym. To pierwsze odnosi się do konkretnego dnia (np. dnia sporządzenia bilansu). Wykorzystuje się tu bilans, czy rachunek zysków i strat. Jeśli bazujemy na ujęciu dynamicznym, odnosimy się do określonego okresu. Korzystamy wtedy z rachunku przepływów pieniężnych.
• Wśród analityków nie ma pełnej zgodności co do optymalnego poziomu wskaźników płynności. Każda branża ma swoją specyfikę, która wpływa na poziom środków obrotowych i zapotrzebowanie na te środki. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej powinien być analizowany w czasie – jeśli ulega pogorszeniu, powinien to być dla przedsiębiorstwa alarmujący sygnał.
• Zarządzanie płynnością nie polega na utrzymywaniu wyższego stanu środków płatniczych niż wynosi stan zobowiązań. Z punktu widzenia rentowności firmy byłoby to niekorzystne. Jednocześnie niewystarczająca siła płatnicza, gdy napotka żądania płatnicze do wypełnienia, spowoduje upadłość.
• Na pozytywną ocenę zasługuje przedsiębiorstwo, w którym różnica między wskaźnikami płynności bieżącej i przyspieszonej nie jest zbyt duża. Wskazuje to na efektywne gospodarowanie kapitałami zaangażowanymi w zapasach. Jeśli wartość wskaźnika bieżącej płynności jest wysoka, a wartość wskaźnika płynności przyspieszonej niska - to w przedsiębiorstwie zalegają wysokie stany zapasów, co generuje niepotrzebne koszty. Taka sytuacja może świadczyć o utracie ważnego klienta, zbyt wysokiej produkcji lub trudnościach ze sprzedażą.

Sposoby na poprawę płynności finansowej. Jak odzyskać płynność finansową?

Ciągła dbałość o zachowanie płynności finansowej jest warunkiem niezakłóconego działania a nawet przetrwania każdego przedsiębiorstwa. Do realizacji tego celu służyć mogą zewnętrzne źródła finansowania, które pomogą w wywiązywaniu się z własnych zobowiązań i dalszym rozwoju firmy.

1. Płynność finansowa firmy a faktoring

Jednym z narzędzi pomagającym w utrzymaniu płynności finansowej na optymalnym poziomie, jest faktoring, który uwalnia środki z zamrożonych wierzytelności. Dzięki temu faktury z odroczonym terminem płatności zamieniane są na gotówkę, którą firma może natychmiast obracać regulując swoje zobowiązania i zyskując płynność potrzebną do realizacji kolejnych zamówień. Wymagania stawiane przedsiębiorstwom, chcącym skorzystać z faktoringu, są przy tym znacznie mniejsze niż w przypadku kredytu, bo w faktoringu ocena opiera się gównie na samej transakcji oraz kondycji płatnika. Faktoring przydaje się zwłaszcza firmom, które współpracują z silniejszymi negocjacyjnie klientami i zmuszone są zgadzać się na 90 czy nawet 120 dniowe terminy płatności. Dodatkowo przedsiębiorca nie musi sam zajmować się administrowaniem i monitorowaniem spłat, zrobią to za niego pracownicy firmy faktoringowej.

Faktoring ma jeszcze jedną zaletę, o której warto wspomnieć. Niespodziewane zaprzestanie regulowania swoich zobowiązań przez odbiorcę może doprowadzić firmę (dostawcę) do utraty płynności finansowej. Przed taką sytuacją może ochronić faktoring pełny, w którym ryzyko niewypłacalności odbiorcy przejmuje faktor.

2. Płynność finansowa a leasing

Leasing jest kolejną, zewnętrzną formą finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Pozwala nabyć nowy sprzęt, maszyny czy nawet pojazdy bez konieczności angażowania całej nadwyżki finansowej. Podpisując umowę leasingową, przedsiębiorca dokonuje jedynie określonej opłaty wstępnej, a następnie co miesiąc spłaca raty zgodnie z harmonogramem. Na koniec umowy od razu staje się właścicielem użytkowanego przedmiotu (leasing finansowy), albo dokonuje jego wykupu (leasing operacyjny). Do tego czasu jest jedynie użytkownikiem przedmiotu umowy.

3. Płynność finansowa a kredyt

Aby rozwiązać problem braku gotówki, firma może także skorzystać z kredytów bankowych, w tym kredytu obrotowego przeznaczonego na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Rozsądnie dobrany kredyt pozwoli poprawić płynność finansową i uniknąć ewentualnych zatorów płatniczych. Kredyt bankowy jest jednak rozwiązaniem dla przedsiębiorstw, których sytuacja finansowa jeszcze jest stabilna, bo wymagania stawiane przez instytucje finansowe są wysokie, a zatory płatnicze mogą skutecznie zamknąć drogę do finasowania bankowego. Stąd warto zastanowić się nad takim rozwiązaniem wcześniej – zanim nastąpią problemy z płynnością finansową. Tutaj dobrym rozwiązaniem może być linia kredytowa lub limit w rachunku. Możemy uzyskać je wcześniej, a skorzystać dopiero wtedy, gdy sytuacja się pogorszy. Trzeba jednak pamiętać, że każdy kredyt trzeba będzie kiedyś spłacić. Jest to zatem rozwiązanie tylko dla przedsiębiorców, którzy potrafią dobrze planować.

4. Inne sposoby na poprawę płynności finansowej

• Weryfikacja kontrahenta - Należności od kontrahentów stanowią w przypadku wielu firm lwią część aktywów bieżących i to właśnie one służą do spłaty bieżących zobowiązań. Jeśli źle dobierzemy kontrahentów a oni nie będą nam płacić w terminie, powstanie zator finansowy. Dlatego też przed podjęciem współpracy z nowym kontrahentem, warto zapoznać się z opiniami na jego temat i sprawdzić, czy nie widnieje w rejestrach dłużników.
• Stosuj przedpłatę i zadbaj o zabezpieczenia - Jeśli chcesz mieć kontrolę nad płatnościami swoich kontrahentów oraz zadbać o płynność finansową firmy, negocjuj możliwie krótkie terminy płatności oraz zastosuj przedpłatę. Jest to jeden z elementów zabezpieczenia funduszy i przedsiębiorstwa przed ewentualnym ryzykiem niewypłacalności kontrahenta - zwłaszcza gdy dopiero zaczynamy z nim współpracę i trudno nam ocenić jego uczciwość. Stąd już na etapie konstruowania umowy warto określić zasady związane z płatnościami, egzekwowaniem zabezpieczeniem należności w razie braku wpłaty za fakturę. Dzięki zabezpieczeniom (weksel, hipoteka, zastaw), zapisom o karach umownych, czy zaliczce będzie ci łatwiej ściągnąć należność od dłużnika.
• Wystawiaj faktury w różnych terminach - Jeśli współpracujesz z większą ilością kontrahentów, nie wystawiaj wszystkich faktur jednego dnia. Dzięki temu na twój rachunek bankowy należności będą wpływały regularnie, a ty będziesz mógł w terminie regulować swoje zobowiązania. Staraj się, by terminy faktur wystawianych przez ciebie były jak najkrótsze.
• Negocjuj najkrótsze możliwe terminy płatności - Im krótszy termin płatności od klienta, tym większe szanse na utrzymanie płynności finansowej.
• Zarządzaj zapasami - Warto zwrócić uwagę na stan zapasów w przedsiębiorstwie. Gdy jest ich dużo, dobrym posunięciem będzie wykorzystanie ich w bieżącym terminie, by nie zamawiać kolejnych produktów. Dobrze jest stworzyć optymalny poziom dostaw, by niepotrzebnie nie zamrażać gotówki w zapasach, jeśli jest ona potrzebna na inne zobowiązania. Pozwoli to na efektywne zarządzanie finansami przedsiębiorstwa.
• Negocjuj z dostawcą odroczenia płatności - Poproś o zwłokę w płatności, jeśli widzisz realne przychody w najbliższym czasie. Jeżeli wcześniej go uprzedzisz, powinien przyjąć to ze zrozumieniem, o ile nie robisz tego nagminnie.
• Monitoruj płatności od klientów - Regularny spływ należności od kontrahentów to jeden z filarów płynności finansowej. Niezależnie od terminu wpisanego na fakturze, każdy z przedsiębiorców powinien systematycznie monitorować płatności od klientów.
• Utrzymuj dyscyplinę i restrykcyjne podejście w kontaktach z kontrahentami - Jeśli kontrahent opóźnia się z płatnością, to przeterminowana należność staje się długiem. Podejmij negocjacje z opóźniającym się płatnikiem. Jeśli te działania nie dają efektu w określonym terminie, przystąp do windykacji sądowej, która ma doprowadzić do egzekucji długu. W grę wchodzą również działania komornicze. Jeśli w strukturach firmy nie ma działu windykacyjnego, warto rozważyć współpracę z wyspecjalizowaną firmą.

Utrzymywanie płynności finansowej

Utrzymanie płynności finansowej jest podstawą sprawnego funkcjonowania i wiarygodności firmy. Kluczowe jest przy tym, aby utrzymywać ją nie tyle na wysokim, co optymalnym poziomie, ponieważ zagrożeniem dla efektywnego funkcjonowania firmy jest nie tylko zbyt niska, ale i zbyt wysoka płynność. Ta druga oznacza dla firmy wyższy koszt utrzymania w postaci np. odsetek kredytowych lub utratę korzyści np. w postaci odsetek od lokaty wolnych środków w banku. Duża ilość gotówki w bilansie świadczy też o nieefektywnym wykorzystaniu zasobów. Niemniej warto jednak pamiętać, że w czasie kryzysu czy bessy to właśnie ten, kto ma pieniądze na rachunku, może np. przejąć konkurencję i realizować swoje strategiczne cele.

Aby utrzymać płynność finansową musimy nieustannie monitorować kondycję firmy, by w miarę wcześnie zauważyć problemy z brakiem środków obrotowych. Należy przy tym pamiętać, że wpływ na to mogą mieć zarówno czynniki wewnętrzne (m.in. sposób zarządzania firmą, wybór partnerów biznesowych i zdolności negocjacyjne, skuteczność windykacji, utrzymywanie otwartych linii kredytowych) jak i zewnętrzne, zupełnie od nas niezależne (branża, w której działa firma, wahania popytu, koniunktura gospodarcza, podatki i inne koszty narzucane przez ustawodawcę, czy klęski żywiołowe typu pożar lub powódź). Jeśli jednak będziemy na bieżąco monitorować sytuację i szybko reagować na zewnętrzne kryzysy, mamy szansę zapobiec likwidacji firmy.

Istotne publikacje o płynności finansowej

• „Praktyczne wskazówki zarządzania płynnością finansową”, praca zbiorowa, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, 2017
• „Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach”, Grzegorz Michalski, Warszawa, 2019
• „Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie”, Sierpińska Maria, Wędzki Dariusz, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020 (wznowienie)

Podsumowanie

Jeśli zarządzasz firmą z sektora MŚP i szukasz skutecznego i bezpiecznego rozwiązania problemów z brakiem płynności finansowej – zapraszamy Cię do udziały w bezpłatnej konsultacji online, gdzie wskazany przez Ciebie ekspert omówi z Tobą proces wychodzenia z kłopotów finansowych.