Sprzedaż wierzytelności. Zalety, wady i proces sprzedaży długów.

Kontrahent spóźniający się z płatnością – zna to każdy przedsiębiorca. Co zrobić, kiedy opóźnienie rośnie, a kontrahent zmienia się w dłużnika? Jednym ze sposobów przewidzianych w polskim prawie jest sprzedaż wierzytelności.

Obecnie jest to tym łatwiejsze, że obok tradycyjnych firm windykacyjnych przedsiębiorcy mogą skorzystać z powszechnie dostępnych giełd długów, działających w formie serwisów internetowych.

Szybka sprzedaż wierzytelności wydaje się czasem korzystniejsza niż długotrwała windykacja prowadzona na własną rękę. Warto jednak rozważyć kilka aspektów z tym związanych, m.in.: koszty (a konkretnie konieczność rezygnacji ze znacznej części należności i chociażby odsetek za zwłokę), aspekty formalne oraz skutki podatkowe. W tym materiale odpowiemy na najczęściej pojawiające się pytania na temat sprzedaży wierzytelności.

Na czym polega sprzedaż wierzytelności?

Sprzedaż wierzytelności to przeniesienie prawa do danej wierzytelności (czyli długu, potwierdzonego fakturą, umową, wekslem lub w inny sposób) z jednego podmiotu gospodarczego na inny.

Do sprzedaży dochodzi w ramach umowy, nazywanej w polskim prawie umową cesji (zob. czym jest cesja wierzytelności). Reguluje ją art. 509 i nast. kodeksu cywilnego [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93]. Strona sprzedająca wierzytelność to cedent (zbywający), a strona kupująca – cesjonariusz (nabywca). Zgodnie z prawem sprzedaży podlega nie tylko sama wierzytelność, ale również „wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki”.

W umowie cesji powinny się znaleźć szczegółowe warunki zapłaty: za jaką cenę dług zostanie sprzedany i kiedy będzie rozliczona transakcja. Firmy kupujące długi zamieszczają często w umowach klauzule odnoszące się do możliwych wad prawnych wierzytelności. Jeśli toczy się postępowanie reklamacyjne z kontrahentem albo w szczególnych przypadkach może on oddać towar, wówczas roszczenie uważa się za sporne i wierzytelność może być trudna do sprzedania.

Kiedy można sprzedać wierzytelności?

Wierzytelności można sprzedać w sytuacji, kiedy kontrahent spóźnia się z płatnością. Decyzja w tym względzie należy do samego przedsiębiorcy. To on decyduje, czy będzie spóźniającemu się kontrahentowi wysyłał kolejne monity, czy odda sprawę w ręce profesjonalnej firmy windykacyjnej. Najczęściej dochodzi do sprzedaży wierzytelności, które już powstały i uległy przeterminowaniu.

Jest to więc sytuacja, kiedy dłużnik nie zapłacił wymaganej kwoty, a przedsiębiorca nie chce tracić czasu na domaganie się płatności w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego. Wie, że byłoby to żmudne i długotrwałe, woli więc odzyskać przynajmniej część środków, a kłopot „przekazać” komuś innemu.

Sprzedaż wierzytelności a termin wymagalności

W drodze cesji sprzedać można również wierzytelności z terminem wymagalności, który jeszcze nie minął. Przykładowo, towar został sprzedany, a faktura wystawiona z odroczonym terminem płatności. Przedsiębiorca nie chcąc czekać na zapłatę 60 lub 90 dni, sprzedaje ją cesjonariuszowi. Szczególnym przypadkiem cesji wierzytelności jest faktoring

Zakłada on bowiem regularną – a nie okazjonalną czy jednorazową – sprzedaż wierzytelności od określonej, ustalonej w ramach umowy faktoringu (zob. jak wygląda umowa faktoringu), grupy kontrahentów. W ten sposób przedsiębiorca przekazuje firmie faktoringowej całość pracy związanej z administrowaniem i monitorowaniem płatności, a sam może się skupić na rozwoju biznesu. Dzięki faktoringowi ma zapewniony regularny przypływ gotówki, bez konieczności upominania się u opóźniających się dłużników.

Jakie wierzytelności mogą zostać sprzedane?

Polskie prawo przewiduje możliwość sprzedaży każdej wierzytelności. W praktyce jednak najczęściej sprzedawane są wierzytelności przeterminowane, czyli np. potwierdzone fakturą (zob. jak działa faktoring faktur), której termin płatności minął. Oczywiście, niektóre firmy skupują również wierzytelności nieprzeterminowane, jednak dla przedsiębiorcy jest to raczej nieopłacalne. Zdecydowanie korzystniejszy jest faktoring, czyli usługa ciągła, poprawiająca płynność firmy w dłuższym horyzoncie czasowym.

Kiedy dochodzi do sprzedaży wierzytelności?

Do sprzedaży wierzytelności dochodzi w momencie, kiedy przedsiębiorca ma podejrzenia, że nie odzyska należnych mu pieniędzy za fakturę. Sprzedaje wierzytelność, aby wyjść z transakcji, która okazała się niewygodna i jednorazowo poprawić stan finansowy firmy. Ale takie działanie traktować należy incydentalnie jako „wypadek przy pracy”.

Jeśli przedsiębiorca zamierza długoterminowo współpracować z kontrahentem, o którego wypłacalność czy rzetelność ma obawy, powinien raczej zdecydować się na faktoring. W porównaniu ze sprzedażą wierzytelności, faktoring jest znacznie tańszy. Wynika to z samego charakteru umowy faktoringowej, która jest podpisywana na dłuższy okres, np. na rok, a więc umożliwia rozłożenie ryzyka.

Giełda wierzytelności. Na czym polega giełda długów?

Giełda długów (inaczej giełda wierzytelności) to rejestr informacji gospodarczych, obecnie prowadzony online, czyli w formie powszechnie dostępnych serwisów internetowych. Umożliwia przedsiębiorcy wystawienie wierzytelności jako oferty na sprzedaż. W ofercie powinien znaleźć się opis danej wierzytelności: nazwa, adres i NIP dłużnika, tytuł, z jakiego dochodzone jest roszczenie (faktura lub umowa), kwota długu.

Specjalizacja firm windykacyjnych

W Internecie działają również giełdy branżowe, które są dostępne tylko dla zarejestrowanych użytkowników, np. giełdy długów przedsiębiorstw transportowych. W przypadku otwartych giełd, po rejestracji każdy może złożyć ofertę kupna i sprzedaży wierzytelności. W praktyce zakupem wierzytelności zajmują się najczęściej wyspecjalizowane firmy działające w branży windykacji.

Sprawdzenie kontrahenta

Celem giełdy jest wystawienie informacji o długach danej firmy. To dobre miejsce, aby zorientować się, czy potencjalny kontrahent jest rzetelny i wypłacalny, czy nie ciągnie się za nim przypadkiem zła sława dłużnika. Niektórzy przedsiębiorcy sprawdzają na giełdzie długów, czy ich dłużnik nie zalega jeszcze z płatnościami dla innych podmiotów. W takiej sytuacji opłacalny może okazać się skup wierzytelności przez jedną firmę i dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego.

Ograniczenia w sprzedaży wierzytelności?

Polskie prawo przewiduje kilka ograniczeń sprzedaży wierzytelności (m.in. nie można sprzedać wierzytelności wynikających z umowy o pracę), jednak w praktyce gospodarczej, kiedy wierzytelność wynika z tytułu faktury, nie ma ograniczeń. Oczywiście, kontrahenci biznesowi mogą umówić się inaczej i np. wpisać do umowy tzw. zakaz cesji. Stosowanie zakazów cesji jest aktualnie przedmiotem publicznej debaty, w którą włączył się Polski Związek Faktorów. Na naszych stronach możesz przeczytać więcej na temat umownego zakazu cesji.

Czy warto sprzedawać wierzytelności?

Zdecydowanie warto, jeśli przedsiębiorca podejrzewa, że sądowa windykacja dłużnika będzie trudna i żmudna. Najpierw wezwania do zapłaty, potem sąd i komornik – wszystko to może trwać kilka lat. A w tym czasie dłużnicy mogą ogłosić upadłość albo zlikwidować działalność. Windykacja oznacza też dodatkowe koszty: wynagrodzenia dla prawnika, opłaty sądowe i komornicze. Dlatego część firm, nie znając dokładnie sytuacji finansowej dłużnika, decyduje się na sprzedaż wierzytelności, co pozwala na niemal natychmiastowe odzyskanie części “zamrożonej” gotówki. Przed podjęciem decyzji warto zapoznać się z kosztami.

Koszt sprzedaży wierzytelności wynosi od 10% do 50% wartości faktury.

Przy sprzedaży długu trzeba się liczyć z kosztem od 10% do 50% wartości faktury - o tyle mniej zbytej należności dostanie przedsiębiorca. Cena zależy od tego, jak bardzo przeterminowana jest dana wierzytelność i jaki ma rating dany kontrahent (na ile jest wiarygodny). Koszt, jaki ponosi przedsiębiorca przy sprzedaży wierzytelności, jest znacznie wyższy od kosztów typowego postępowania windykacyjnego.

Honorarium profesjonalnej firmy odzyskującej należności wynosi zazwyczaj od 5% do 18% wartości wierzytelności. Jeszcze tańszym rozwiązaniem jest faktoring, a dodatkowo oferuje możliwość ubezpieczenia wierzytelności (zob. czym jest faktoring pełny).

Jakie wierzytelności sprzedaje się najłatwiej, a jakie najtrudniej?

Trudniej sprzedać wierzytelności, które już od dawna są przeterminowane. Nawet jeśli się uda, cena będzie niesatysfakcjonująca niska. Wszystko dlatego, że starsze, przeterminowane wierzytelności zazwyczaj są trudne do wyegzekwowania. Łatwiej sprzedać dług spółki akcyjnej, podmiotów publicznych czy samorządowych. Trudniej – spółek cywilnych, a zwłaszcza niepewnych, o niejasnej reputacji finansowej. Warto też pamiętać o cenie, im wierzytelność trudniejsza do wyegzekwowania czy windykacji, tym cena za jej sprzedaż będzie niższa.

Łatwiej sprzedać wierzytelność prawidłowo udokumentowaną:

• właściwie opisane faktury, przyjęte przez kontrahenta,
• dokumenty potwierdzające odbiór towaru lub usługi,
• dokumenty, w których dłużnik uznaje i potwierdza swoje zadłużenie.

Praktycznie niesprzedawalne są wierzytelności związane z produktami lub usługami, wobec których prowadzone jest postępowanie reklamacyjne. Roszczenie takie uznawane jest za sporne.

Czy warto kupować wierzytelności?

W codziennej działalności produkcyjnej czy handlowej nie warto kupować wierzytelności. Lepiej skupić się na rozwijaniu swojego głównego biznesu. Oczywiście, wyjątkiem będzie sytuacja, w której firma decyduje się na prowadzenie biznesu właśnie w branży windykacyjnej (zob. branże, w których sprawdza się faktoring). Oznacza to profesjonalne - a nie okazjonalne - skupowanie wierzytelności. Zazwyczaj nabywane są w całych pakietach.

Kiedy kupić wierzytelności?

Jest jedna sytuacja, w której przedsiębiorca powinien rozważyć zakup wierzytelności: kiedy dłużnik zalega z płatnościami u kilku lub kilkunastu różnych podmiotów. Jeśli przedsiębiorcy zależy na przyspieszeniu postępowania egzekucyjnego, może kupić długi wobec innych firm i wówczas stać się jedynym wierzycielem. W ten sposób może przyspieszyć dochodzenie i sprawniej odzyskać swoje pieniądze. W sytuacji, kiedy swoich praw dochodzi kilka firm, egzekucja długu trwa zazwyczaj dłużej.

Kiedy zwrócić się do firmy faktoringowej?

Kiedy przedsiębiorca orientuje się, że trudno mu będzie odzyskać zapłatę i rozważa sprzedaż wierzytelności, pierwsze kroki powinien skierować do firmy faktoringowej, z którą współpracuje (także jeśli dany kontrahent nie został zgłoszony do faktoringu). W Bibby Financial Services pracuje wyspecjalizowany dział restrukturyzacji i windykacji należności, który może przedstawić takiemu przedsiębiorcy ofertę windykacji lub ewentualnego zakupu wierzytelności. Oferta będzie korzystniejsza cenowo niż w przypadku giełdy długów czy firm windykacyjnych.

W Bibby Financial Services dbamy o to, żeby wierzytelności współpracujących z nami firm nie były przeterminowane. A w sytuacji zagrożenia niewypłacalnością, nasi pracownicy podejmują wszelkie czynności w celu odzyskania długu. Prowadzone są m.in. postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe.

Podsumowanie. Faktoring korzystniejszy od sprzedaży wierzytelności

Trzeba podkreślić, że w porównaniu ze sprzedażą wierzytelności, faktoring jest dla przedsiębiorcy korzystniejszym rozwiązaniem. Faktoring to długoterminowa współpraca, gwarantująca płynność finansową (zob. 5 sposobów na poprawę płynności finansowej w firmie), umożliwiająca planowanie przepływów finansowych i podejmowanie różnych działań, które zwiększą konkurencyjność firmy na rynku (rozwój, innowacje, nowe umowy handlowe). Sprzedaż wierzytelności to działanie incydentalne, przedsiębiorca powinien je traktować raczej jako „wypadek przy pracy”, sięgać po nie w wyjątkowych wypadkach.

Kontrahent spóźniający się z płatnością – zna to każdy przedsiębiorca. Co zrobić, kiedy opóźnienie rośnie, a kontrahent zmienia się w dłużnika? Jednym ze sposobów przewidzianych w polskim prawie jest sprzedaż wierzytelności.